ÖSYM, Engelli Ayrımcılığına "Dur" De Başlıklı Basın Bildirisi

Basına ve kamuoyuna;

Ülkemizin imzalayarak taraf olduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi'nde, engelliliğe dayalı ayrımcılık; " siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alandaki tüm insan hak ve temel özgürlüklerinin diğerleri ile eşit bir şekilde kullanılması veya bunlardan yararlanılması imkânını ortadan kaldıran veya bunu engelleyen her türlü ayrımın, dışlamanın veya kısıtlamanın engelliliğe dayalı olarak yapılmasıdır." Şeklinde tanımlanmakta, engellilerin hayatın her alanında eşit haklara sahip olmasının gerekliliği vurgulanmakta ve bunun zorunluluk olduğu belirtilmektedir. Ülkemizin bu sözleşmedeki yükümlülüklerini en kısa zamanda yerine getirmesi beklentisi içinde olan biz engelli bireyler, geleceğimizi etkileyen sınavları düzenleyen Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi'ne, yaşadığımız sorun ve gereksinimlerimizi, defalarca, farklı şekillerde aktarmamıza rağmen, ÖSYM taleplerimizi görmezlikten gelerek engelli bireylere karşı eşitsiz ve ayrımcı uygulamalarına devam etmektedir. Bu nedenle, Bizler, engelli bireyler, söz konusu sınavlarda her adayın yaşadığı gelecek kaygısından kaynaklanan stresin ötesinde, sınav koşulları nedeniyle endişe duymaktayız.
Bu yıl da, önceki yıllarda olduğu gibi, birçok arkadaşımız sınavlarda eşitsiz ve ayrımcı muamelelerle karşılaştı. 24 Mart tarihinde yapılan Yüksek Öğretime Giriş Sınavı'na (YGS) Manisa'da giren Müge Müjgan Turanlı ve Denizli'de giren Recep Aydeniz, okuyucularının sayısal alandaki soruları doğru şekilde okuyamaması sebebiyle başarısız oldular. Antalya'da yaşayan, görme ve işitme engeli bulunan Murat Kefeli'nin sınav sorularının bilgisayarda verilmesi talebi konuyla ilgili açmış olduğu davayı kazanmasına rağmen reddedilerek, söylenenleri anlayamayacak seviyede işitme kaybı olmasına dikkat edilmeksizin okuyucu yardımıyla sınava alındı. Bu yıl ilk defa yapılan Yabancı Dil Sınavı'na (YDS) İngilizce alanında, İstanbul'da giren Sevda Yılmaz, kendisine İngilizce bilmeyen bir okuyucunun görevlendirilmesi üzerine, sınavı tamamlamadan sınav salonundan ayrılmak zorunda kaldı. Görüldüğü üzere; söz konusu arkadaşlarımız, yıllardır süregelen ve her sınav öncesinde endişe duyduğumuz sorunları bu yıl yaşayan, ülkemizin çeşitli şehirlerinde sınavlara girerek sınav koşulları nedeniyle mağdur olan engelli bireylerden yalnızca birkaçı… Bununla birlikte, halen görme engelli bireylerin sınavda ihtiyaç duyduğu kabartma yazı daktilosu, tablet, kalem ve abaküs gibi materyallerin sınav salonuna alınmasında güçlüklerle karşılaşılıyor, her sınav sonrasında ortopedik engelli adayların asansörsüz binalarda üst katlarda sınava girmek zorunda kalmalarıyla ilgili haberler medyada yer almaya devam ediyor.
Engelli adaylara çeşitli mağduriyetler yaşatan ÖSYM bununla da kalmayarak, ÖSYS Tercih Kılavuzu'nda, "ÖZÜRLÜ ADAYLARIN TERCİHLERİNİ YAPARKEN GÖZ ÖNÜNDE TUTACAĞI HUSUSLAR" başlığı altında, "Görme özürlü adayların, özürleri yüzünden başarılı olamayacakları yükseköğretim programlarını tercih etmemeleri gerekir. Bu adayların, başarılı olabilmeleri için, büyük ölçüde dile dayanan veya işitme gerektiren sosyal, iktisadi ve beşeri bilimler alanlarındaki yükseköğretim programlarını tercih etmeleri beklenir. Bedensel özürlü adayların, yükseköğretim programları ile ilgili tercihlerini belirlerken özürlerini dikkate almaları yararlarına olacaktır. Örneğin, ellerini kullanamayan adayların, ellerin kullanılmasını gerektiren yükseköğretim programlarını tercih etmeleri öğrenimleri sırasında aşılması imkânsız güçlüklerle karşılaşmalarına neden olabilir. Özürlü adayların, yükseköğretim programları tercihlerini belirlerken üniversitelerin özürlüler ile ilgili birimlerinden yükseköğretim programları konusunda bilgi almaları yararlarına olacaktır." Gibi tavsiyelerde bulunarak, engelli adayların yapacağı ve yapamayacağı meslekler şeklinde bir ayrıma gidiyor.
T.C. Anayasası'nın "Kanun Önünde Eşitlik" başlığını taşıyan 10. maddesinde "Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar." Denilmektedir. 07.07.2005 tarih ve 25868 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Engelliler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunun Genel esaslar başlıklı 4.a. maddesinde "Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, engellilerin ve engelliliğin her tür istismarına karşı sosyal politikalar geliştirir. Engelliler aleyhine ayrımcılık yapılamaz; ayrımcılıkla mücadele engellilere yönelik politikaların temel esasıdır." İbareleri bulunmaktadır.
Bu doğrultuda; Bizler, engelli bireyler, eşit ve engelsiz bir sınav için ÖSYM'den;

1) Görme engelli adaylar için Braille (kabartma) yazı formatında, bilgisayar destekli veya okuyucu ile olmak üzere alternatif sınav yöntemleri oluşturularak kişinin kendisi için en uygun sınav yöntemini seçebilmesine imkân sağlanmasını, ihtiyaç duyulan kabartma yazı daktilosu, tablet, kalem ve abaküs gibi araç-gereçlerin sınava alınmasında bir sorun yaşatılmamasını,
2) Okuyucuların, sınavın gerçekleştiği alan hakkında teorik bilgiye sahip olmasını ve okuma teknikleri hakkında bilgilendirilmelerini, başta sayısal ve yabancı dil sınavları olmak üzere hiçbir sınavda okuyucu sebebiyle bir mağduriyet yaşanmamasını ve görme engelliler için gelişigüzel bir şekilde okuyucu görevlendirilmemesini,
3) Şekil ve grafik içeren sorulara karşılık eşit zorluk derecesinde grafik ve şekil içermeyen sorular hazırlanarak muafiyete son verilmesini ve sınav sonunda verilen ek sürenin gereksinimler dikkate alınarak TOEFL gibi uluslar arası sınavlarda örneği görüldüğü üzere evrensel standartlar kapsamında yeniden belirlenmesini,
4) Her sınav başvurusu sırasında ayrı bir sağlık raporu istenmesi yerine süreğen engeli bulunan bireylerin raporlarının sisteme kaydedilerek sonraki başvurularda bu bilginin sorularla teyit edilmesini,
5) Sınavlarda sunulacak çözümler planlanırken birden fazla engeli olan adayların dikkate alınmasını,
6) Engelli adaylara yönelik düzenlemelerin oluşturulmasında, engelli kişilerin de içerisinde yer alacağı komisyonların kurulmasını ve ilgili alanda çalışan sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapılmasını,
7) Engelli adayların uğradığı ayrımcılığın son bulmasını talep ediyor, bu taleplerimizin kulak ardı edilmemesini istiyoruz! Ayrımcılığa ve eşitsizliğe yol açan uygulamalarından vazgeçmesi için ÖSYM'yi göreve çağırıyoruz! Geleceğimizin dış etkenlere bağlı olmasını kabul etmiyoruz! ÖSYM'ye "Engelli Ayrımcılığına "Dur" de!" diye sesleniyor; ÖSYM'nin taleplerimizi dikkate almaması ve çözüme yönelik bir çaba içerisinde bulunmaması halinde, erişilebilir ve eşit sınav olanakları sağlanıncaya kadar, haklarımızı yasal yollarla aramaya devam edeceğimizin bilinmesini istiyoruz!

Eğitimde Görme Engelliler Derneği
Engelsiz Erişim Derneği
Ortadoğu Engelsiz Eğitim Derneği